ධනපතියන්ගේ නොපෙනෙන සාර්ථකත්ව රහස්: YouTube Motivational Speakersලාගේ මායාවෙන් මිදෙන්න

හැඳින්වීම (Introduction)

ශ්‍රී ලාංකිකයන් විදිහට, අපි හැමෝම දිනපතා වගේ “overnight success” කතන්දර අහනවා, දකිනවා. “Elon Musk garage එකේ ඉඳන් ලෝකය ජය ගත්තා,” “Bill Gates college එක drop කළාට පස්සේ Microsoft හැදුවා,” “Steve Jobs හිටියේ නැහැ ට්‍රිලියන ගාණක ව්‍යාපාරයක් හදන්න කලින්.” මේ වගේ කතන්දර අපිට inspire වෙනවා වගේම, සමහර වෙලාවට ලොකු බලාපොරොත්තුත් ඇති කරනවා. ඔබත් මේ වගේ motivational videos බලලා inspire වෙලා තියෙනවද? සමහර විට ඔබත් හිතනවා ඇති, “අපිටත් මේ වගේ දෙයක් කරන්න බැරිද?” කියලා.

ඒත්, මේ “සාර්ථකත්ව කතන්දර” පිටුපස තියෙන සත්‍යය මොකක්ද? ඇත්තටම මේ අය “බිංදුවේ ඉඳන්” ආපු අයද? නැත්නම්, ඔවුන්ට ලැබුණු නොපෙනෙන වාසි මොනවද? YouTube එකේ ඉන්න motivational speakersලා කියන හැම දේම ඇත්තටම ප්‍රායෝගිකද? මේ ලිපියෙන් අපි මේ ගැන ගැඹුරින් කතා කරමු. මේවා කියවනකොට ඔයාටත් හිතෙන්න පුළුවන්, “අනේ මාව මේ තරම් කල් රවට්ටලා තියෙන්නේ!” කියලා.

ප්‍රධාන කරුණු ආවරණය

A. පවුල් පසුබිම සහ ආරම්භක වාසි

බොහෝ විට, අපි අහන දකින billionairesලා “self-made” කියලා හැඳින්වුවත්, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් ඇත්තටම උපන්නේ middle class හෝ wealthy families වලයි. මේක කියනකොට පුදුම වෙන්න පුළුවන්, මොකද බොහෝ motivational videos වල ඔවුන්ගේ අරගලය ගැන විතරයි කතා කරන්නේ.

උදාහරණයක් විදිහට, Jeff Bezos, Amazon නිර්මාතෘ, “self-made” billionaire කෙනෙක් විදිහට හඳුන්වනවා. ඒත්, ඔහුගේ parentsලා මුලින්ම Amazon එකට $300,000 ක investment එකක් දුන්නා. මේක ඒ කාලේ සාමාන්‍ය කෙනෙකුට හිතන්නවත් බැරි ලොකු මුදලක්. ඒ වගේම, Jeff Bezos Princeton University එකෙන් computer science සහ electrical engineering උපාධි ලබා ගත්තා. මේ වගේ උසස් අධ්‍යාපනයකට යන වියදම සහ අවස්ථා බොහෝ අයට ලැබෙන්නේ නැහැ.

www.fredhutch.org

Bill Gates ගේ කතාවත් එහෙමයි. ඔහු college එක drop කළා කියලා අපි හැමෝම දන්නවා. ඒත්, ඔහු ගියේ Lakeside School කියන private school එකකට. මේ ඉස්කෝලේ ඒ කාලේ ඉඳන්ම studentsලට computers access කරන්න පුදම් අවස්ථාවක් ලබා දීලා තිබුණා. ඊට අමතරව, Bill Gates ගේ අම්මා, Mary Gates, United Way කියන ලොකු සංවිධානයක අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේ හිටියා. ඒ වගේම IBM සමාගමේ අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයේත් හිටියා. මේ family connections නිසා Bill Gatesට IBM එකත් එක්ක මුලින්ම Microsoft එකට contract එකක් ගන්න ලොකු උදව්වක් ලැබුණා. සාමාන්‍ය start-up එකකට IBM වගේ ලොකු සමාගමක අවධානය ගන්න ලැබෙන අවස්ථාව ඉතාම අඩුයි.

www.historylink.org

මේ උදාහරණ දෙකෙන් පැහැදිලි වෙනවා, “Self-made” කියන concept එක කොතරම් misleading ද කියලා. ඔව්, ඔවුන් දක්ෂයි, ඔවුන් වෙහෙස මහන්සි වුණා. ඒත්, ඔවුන්ට මුලින්ම ලැබුණු පවුල් පසුබිම, මූල්‍යමය ආධාර, අධ්‍යාපන අවස්ථා සහ සම්බන්ධතා ඔවුන්ගේ සාර්ථකත්වයට ලොකු රුකුලක් වුණා. මේවා ගැන motivational videos වල කතා කරන්නේ නැහැ. ඔවුන් මේවා හංගනවා නෙමෙයි, හැබැයි මේවා ඉස්මතු කරන්නේ නැහැ, මොකද එතකොට “Anyone can do it” කියන idea එක sell කරන්න බැරි වෙනවා.

B. Political Connections සහ System Manipulation

ධනපතියන්ගේ සාර්ථකත්වයට බලපාන තවත් වැදගත්ම සාධකයක් තමයි political connections, නැත්නම් දේශපාලන සම්බන්ධතා. මේක බොහෝ විට නොපෙනෙන විදිහට ක්‍රියාත්මක වෙන දෙයක්.

• Government contracts, tax breaks, subsidies: විශාල ව්‍යාපාරිකයන්ට රජයෙන් ලැබෙන කොන්ත්‍රාත්, බදු සහන (tax breaks), සහ සහනාධාර (subsidies) ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාර දියුණු කරන්න ලොකු රුකුලක් වෙනවා. මේවා පොදු ජනතාවට ලැබෙන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් විදිහට, සමහර විශාල ව්‍යාපාරිකයන්ට විශේෂ ආයෝජන කලාපවලට (investment zones) බදු නිදහස් කිරීම් ලැබෙනවා. මේවා ඔවුන්ට තරඟකාරී වාසියක් (competitive advantage) ලබා දෙනවා.
• Lobbying power සහ regulatory capture: විශාල සමාගම්වලට තමන්ගේ අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් රජයට බලපෑම් කරන්න (lobbying) ලොකු හැකියාවක් තියෙනවා. නීති, රෙගුලාසි හදනකොට ඔවුන්ට වාසි වෙන විදිහට වෙනස් කරන්න මේ බලය පාවිච්චි කරනවා. මේක “regulatory capture” කියලා හඳුන්වනවා. ඒ කියන්නේ, රෙගුලාසි හදන අයව, රෙගුලාසිවලට යටත් වෙන කණ්ඩායම්ම පාලනය කරන තත්වයක්.
• Sri Lankan context එකේ political connections වල importance: අපේ රටේ මේක ඉතාම ප්‍රබලව දකින්න පුළුවන්. දේශපාලන සම්බන්ධතා නැතිව ලොකු ව්‍යාපාරයක් ගොඩනඟන එක ඉතාම අමාරුයි. රජයේ ටෙන්ඩර්, ඉඩම් ලබා ගැනීම්, බලපත්‍ර (licenses) ලබා ගැනීම් වගේ දේවල් වලදී දේශපාලන සම්බන්ධතා ඉතාම වැදගත් වෙනවා. බොහෝ වෙලාවට, දේශපාලන හිතවත්කම් මත පදනම් වෙලා තමයි මේවා සිද්ධ වෙන්නේ.
• “Fair competition” කියන එක myth එකක් වීම: මේ තත්වය නිසා “fair competition” කියන සංකල්පය හුදෙක් මිථ්‍යාවක් බවට පත්වෙනවා. පොඩි ව්‍යාපාරිකයන්ට හෝ අලුතින් එන අයට මේ වගේ connection නැති නිසා ඔවුන්ට මේ විශාල ව්‍යාපාරිකයන් එක්ක තරඟ කරන්න අමාරුයි. මේක සමස්ත ආර්ථිකයටම බලපානවා, මොකද innovation සහ growth එක සීමා වෙනවා.

alexedmans.com

C. YouTube Motivational Speakers ගේ බොරු propaganda

YouTube එකේ ඉන්න motivational speakersලා කියන දේවල්වල ලොකු ඇත්තක් නැහැ. ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් “Wake up at 4 AM, work 18 hours, hustle, grind” වගේ generic advice තමයි දෙන්නේ. මේවා අහනකොට හිතෙනවා, “අපිත් මේ වගේ මහන්සි වෙලා වැඩ කළොත් දියුණු වෙන්න පුළුවන්” කියලා. ඒත් මේක කතාවේ එක පැත්තක් විතරයි.

• Success stories හි cherry-picking: ඔවුන් කරන්නේ සාර්ථක වුණු කතන්දර කිහිපයක් විතරක් අරගෙන, ඒ අය කොච්චර මහන්සි වුණාද කියලා විතරක් පෙන්නන එකයි. ලෝකයේ මිලියන ගණනක් මිනිස්සු උදේ 4ට නැගිටලා, දවසට පැය 18ක් වැඩ කරනවා. ඒත් ඔවුන් හැමෝම කෝටිපතියෝ වෙන්නේ නැහැ. මේ අය අසාර්ථක වුණු අය ගැන කතා කරන්නේ නැහැ. ඒක තමයි “Survivorship bias” කියන්නේ.
• Course selling, affiliate marketing වලින් ඔවුන්ගේ ඇත්ත income: මේ motivational speakersලාගේ ඇත්ත income source එක මොකක්ද කියලා ඔබ කවදා හෝ හිතලා තියෙනවද? ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ආදායම් මාර්ගය වෙන්නේ online courses, webinars, workshops විකුණන එක. ඊට අමතරව, ඔවුන් අනිත් අයගේ products promote කරලා affiliate marketing වලින් සල්ලි හදනවා. “මුදල් ඉපයීමේ රහස” කියලා video එකක් දාලා, ඒ රහස දැනගන්න course එකක් ගන්න කියනවා. මේක ඉතාම සරල scam එකක්.
• “Hustle culture” ගේ mental health impact: “Hustle culture” කියන්නේ nonstop වැඩ කරන එක හොඳයි, නින්ද අඩු කරන එක හොඳයි කියලා කියන සංකල්පයක්. මේක දිගින් දිගටම කරනකොට, mental health එකට, ශරීර සෞඛ්‍යයට, පවුල් ජීවිතයට ලොකු හානියක් වෙනවා. “Work-life balance” කියන එක අමතක කරලා දාලා. මේක බොහොම භයානක තත්වයක්, මොකද අපි සාර්ථක වෙන්න ගිහින් අපේ ජීවිතයම නැති කර ගන්නවා.

jonathanyabut.com

D. Media Manipulation සහ PR campaigns

ධනපතියන්ගේ image building එකට media manipulation සහ PR campaigns ලොකු බලපෑමක් කරනවා. ඔවුන්ගේ හොඳ පැත්ත විතරක් ජනතාවට පෙන්වන්න ඔවුන් මාධ්‍යය භාවිතා කරනවා.

• Billionaires ලගේ image building: විශාල ව්‍යාපාරිකයන්ට තමන්ගේ image එක පවත්වාගෙන යන්න ලොකු PR teams ඉන්නවා. ඔවුන්ගේ හොඳ කතන්දර, සමාජ සේවා ව්‍යාපෘති ගැන විතරක් මාධ්‍යයට දෙනවා. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරවලින් පරිසරයට වෙන හානි, සේවකයන්ට වෙන අසාධාරණකම් වගේ දේවල් ගැන කතා කරන්නේ නැහැ.
• Ghost writers, PR teams වල role: ඔවුන්ගේ පොත්, speechs, social media posts පිටුපස ghost writers සහ PR professionals ඉන්නවා. ඒ කියන්නේ ඔවුන්ගේ අදහස්, කතන්දර ලියන්නේ ඔවුන්ම නෙමෙයි. ඔවුන්ගේ brand එක ගොඩනඟන්නේ මේ professionalsලා විසින්.
• Social media personas vs reality: බොහෝ ධනපතියන් social media වල හරිම active. ඒත් ඒක ඔවුන්ගේ හැම විටම ඇත්ත ස්වභාවය නෙමෙයි. ඒක සැලසුම් සහගතව ගොඩනගපු persona එකක්. ඔවුන්ට අවශ්‍ය විදිහට ඔවුන්ව ජනතාවට පෙන්වනවා.
• “Philanthropist” image එක tax benefits සහ reputation management සඳහා: බොහෝ ධනපතියන් ලොකු මුදල් ප්‍රමාණයක් පුණ්‍යායතනවලට (philanthropist) පරිත්‍යාග කරනවා. මේක ඇත්තටම හොඳ දෙයක්. ඒත්, මේකෙන් ඔවුන්ට tax benefits (බදු සහන) ලැබෙනවා වගේම, ඔවුන්ගේ reputation එකත් වැඩි වෙනවා. සමහර වෙලාවට ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරවලින් සිදුවන නරක දේවල් වහගන්නත් මේ “philanthropist” image එක පාවිච්චි කරනවා.

www.tiktok.com

Sri Lankan context එකට relate කරන්න

අපි දැන් බලමු මේ කරුණු ශ්‍රී ලංකාවට කොහොමද බලපාන්නේ කියලා. අපේ රටෙත් මේ තත්වය බහුලව දකින්න පුළුවන්.

• අපේ රටේ business families ගේ political connections: ලංකාවේ ප්‍රධාන ව්‍යාපාර පවුල් දිහා බැලුවොත්, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයකට ශක්තිමත් දේශපාලන සම්බන්ධතා තියෙනවා. මේ සම්බන්ධතා නිසා ඔවුන්ට රජයේ කොන්ත්‍රාත්, ඉඩම්, සහන පහසුවෙන් ලබාගන්න පුළුවන් වෙනවා. මේක පොඩි ව්‍යාපාරිකයන්ට විශාල බාධාවක්.
• “Started from nothing” කියන local entrepreneurs ගේ real background: ලංකාවෙත් “බිංදුවෙන් පටන් ගත්තා” කියන බොහෝ ව්‍යාපාරිකයන්ගේ කතා පිටුපස, යම්කිසි පවුල් පසුබිමක්, මූල්‍යමය ආධාරයක්, නැත්නම් හිතවත්කම් තියෙන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් විදිහට, හොඳ අධ්‍යාපන අවස්ථා, පවුල්වලින් ලැබුණු මුල් දායකත්වය, නැත්නම් යම්කිසි දේශපාලන හිතවතෙකුගේ උදව්වක් මේකට බලපාන්න පුළුවන්.
• Educational opportunities, family support ගේ importance: ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන අවස්ථා සහ පවුල්වලින් ලැබෙන සහයෝගය සාර්ථකත්වයට ඉතාම වැදගත්. හොඳ පාසලකට, විශ්ව විද්‍යාලයකට යන්න ලැබෙන අවස්ථාව, ව්‍යාපාරයක් පටන් ගන්න මුලින්ම පවුලෙන් ලැබෙන මුදල් ආධාරය, නැත්නම් ඥාතීන්ගෙන් ලැබෙන contacts මේ හැම දෙයක්ම සාර්ථකත්වයට බලපානවා.
• Corruption, nepotism වල impact on real entrepreneurs: දූෂණය (corruption) සහ ඥාති සංග්‍රහය (nepotism) නිසා ඇත්තටම දක්ෂ, අලුත් අදහස් තියෙන ව්‍යවසායකයන්ට ඉදිරියට එන්න තියෙන අවස්ථා සීමා වෙනවා. මේක රටේ සමස්ත ආර්ථික වර්ධනයටම හානිකරයි.

www.researchgate.net

ගැඹුරු විශ්ලේෂණය

දැන් අපි මේ සාර්ථකත්ව කතන්දර පිටුපස තියෙන psychology එක ගැන කතා කරමු.

Survivorship bias explain කරන්න

“Survivorship bias” කියන්නේ, සාර්ථක වුණු අයව විතරක් අරගෙන විශ්ලේෂණය කරලා, අසාර්ථක වුණු අයව completely ignore කරන එකයි. උදාහරණයක් විදිහට, දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී හානියට පත් වූ ගුවන් යානා අලුත්වැඩියා කරනකොට, හමුදාව බැලුවා වැඩිපුරම වෙඩි වැදිලා තියෙන්නේ කොහෙද කියලා. ඒත්, දක්ෂ සංඛ්‍යානඥයෙක් කිව්වා, “අපි බලන්න ඕනේ කොහෙද වෙඩි වැදිලා නැත්තේ කියලා, මොකද ඒ තැන්වලට වෙඩි වැදුණු යානා ආපහු ආවේ නැහැ” කියලා. ඒ වගේම, මිලියන ගණනක් ව්‍යාපාරිකයන් තමන්ගේ ව්‍යාපාර පටන් ගන්නවා, ඒත් සාර්ථක වෙන්නේ ඉතාම සුළු පිරිසක් විතරයි. motivational speakersලා මේ සාර්ථක වුණු සුළු පිරිස ගැන විතරයි කතා කරන්නේ.

en.wikipedia.org

• Thousands of failures behind එක success story: හැම සාර්ථක කතාවක් පිටුපසම දහස් ගණනක් අසාර්ථක කතා තියෙනවා. ඒ අසාර්ථක වුණු අයත්, ඒ සාර්ථක වුණු අය වගේම මහන්සි වෙන්න ඇති, වෙහෙස මහන්සි වෙලා වැඩ කරන්න ඇති. ඒත්, ඔවුන්ට අවශ්‍ය අනෙකුත් සාධක (connections, funding, luck) ලැබුණේ නැහැ.
• Luck factor vs hard work: සාර්ථකත්වයට “hard work” කියන එක අනිවාර්යයෙන්ම අවශ්‍යයි. ඒත්, “luck” කියන සාධකය අමතක කරන්න බැහැ. නියම වෙලාවට, නියම තැන ඉන්න එක, හරි මිනිස්සු මුණගැහෙන්න ලැබෙන එක, අනපේක්ෂිත අවස්ථාවක් ලැබෙන එක වගේ දේවල් වලට “luck” කියලා කියනවා. මේක බොහෝ විට අපේ පාලනයෙන් තොරයි.
• Timing, market conditions, economic cycles ගේ impact: ව්‍යාපාරයක සාර්ථකත්වයට timing එක ඉතාම වැදගත්. හරිම වෙලාවට, හරිම product එක හරිම market එකට දාන එක අත්‍යවශ්‍යයි. ඒ වගේම, රටේ ආර්ථික තත්වය, market conditions, economic cycles (ආර්ථික චක්‍ර) වගේ දේවල් ව්‍යාපාරයකට කෙලින්ම බලපානවා. මේවා තනි පුද්ගලයෙකුට පාලනය කරන්න බැහැ.

www.scribd.com

Ethical approach to success

සාර්ථකත්වය කියන්නේ සල්ලි විතරක් නෙමෙයි. සදාචාර සම්පන්න විදිහට ව්‍යාපාර කරන එක ඉතාම වැදගත්.

• Sustainable business practices: පරිසරයට හානි නොවන, දිගු කාලීනව පවත්වාගෙන යන්න පුළුවන් ව්‍යාපාරික ක්‍රම අනුගමනය කරන එක.
• Employee welfare, environmental responsibility: සේවකයන්ගේ සුබසාධනය ගැන හිතන එක, ඔවුන්ට සාධාරණ වැටුප් සහ වැඩ පරිසරයක් ලබා දෙන එක. ව්‍යාපාරයෙන් පරිසරයට වෙන හානිය අවම කරන්න කටයුතු කරන එක.
• Community impact: ව්‍යාපාරයෙන් සමාජයට කරන බලපෑම. සමාජයට වටිනාකමක් එකතු කරන, රැකියා අවස්ථා සපයන, ප්‍රාදේශීය ආර්ථිකයට උදව් වෙන ව්‍යාපාර ඇති කරන එක.
• Long-term vs short-term thinking: කෙටි කාලීන ලාභ වෙනුවෙන් ඕනෑම දෙයක් කරනවාට වඩා, දිගු කාලීන දියුණුවක් සහ සදාචාරාත්මක අගයන් මත පදනම් වූ ව්‍යාපාරයක් ගොඩනඟන එක.

greatpeopleinside.com

ප්‍රායෝගික උපදේශ

අපි මේ හැම දෙයක්ම දැනගෙන, දැන් කොහොමද ඉදිරියට යන්නේ?

• Critical thinking develop කරගන්නේ කොහොමද: ඕනෑම දෙයක් අහනකොට, දකිනකොට ඒක ප්‍රශ්න කරන්න පුරුදු වෙන්න. “මේක ඇත්තද? මේක පිටිපස්සේ තියෙන ඇත්ත කතාව මොකක්ද?” කියලා හිතන්න. “Why?” කියලා අහන්න.
• Reliable information sources identify කරන්නේ කොහොමද: තොරතුරු ලබාගන්න විශ්වාසදායක මූලාශ්‍ර (academic research, reputable news organizations, verified data) භාවිතා කරන්න. YouTube videos වලට විතරක් සීමා වෙන්න එපා.
• Own path forge කරන්නේ කොහොමද: අනිත් අයගේ කතා අනුකරණය කරනවාට වඩා, තමන්ටම ආවේණික වූ මාවතක් ගොඩනගා ගන්න උත්සාහ කරන්න. ඔබේම ශක්තීන්, දුර්වලතා, අවස්ථා සහ අභියෝග තේරුම් ගන්න.
• Realistic goal setting: යථාර්ථවාදී ඉලක්ක තියාගන්න. “මාසෙකින් කෝටිපතියෙක් වෙනවා” වගේ සිහින වෙනුවට, යම් කාලයක් තුළ සාක්ෂාත් කරගත හැකි ඉලක්ක තියාගන්න.
• Integrity වැදගත් වන්නේ ඇයි: අවංකකම, තමන්ගේ සදාචාරාත්මක අගයන්ට අනුව කටයුතු කරන එක දිගු කාලීන සාර්ථකත්වයට අත්‍යවශ්‍යයි.

aaimea.org

නිගමනය

ඉතින්, අපි මේ කතා කළේ ධනපතියන්ගේ ‘සාර්ථකත්ව කතන්දර’ පිටුපස සැඟවී ඇති සත්‍යය ගැනයි. “Elon Musk garage එකේ ඉඳන්, Bill Gates college එක drop කළා” වගේ කතන්දර ඇත්තටම සරල නැහැ. ඒවා පිටුපස ඔවුන්ට ලැබුණු පවුල් පසුබිම, මූල්‍යමය ආධාර, අධ්‍යාපන අවස්ථා, දේශපාලන සම්බන්ධතා සහ වාසනාව වැනි නොපෙනෙන සාධක රැසක් තියෙනවා. ඒ වගේම, YouTube motivational speakersලා අපිට දෙන උපදෙස් බොහොමයක් cherry-picking කරපු, ඔවුන්ගේම ආදායම් මාර්ග වෙනුවෙන් නිර්මාණය කරපු ප්‍රචාරණ කටයුතු.

Inspirational stories වලින් motivation ගන්න එක හොඳයි, ඒත් blindly follow නොකරන්න. System එක understand කරගෙන, strategic approach එකකින් වැඩ කරන්න. Success define කරන්නේ money විතරක් නෙමෙයි. ඔබේ සෞඛ්‍යය, සබඳතා, සමාජයට කරන දායකත්වය මේ හැම දෙයක්ම සාර්ථකත්වයේ කොටසක්. Ethical entrepreneur කෙනෙක් වෙන්න උත්සාහ කරන්න, සමාජයට වටිනාකමක් එකතු කරන, දිගු කාලීනව පවතින ව්‍යාපාර ගොඩනගන්න.

ඔබත් මේ ගැන හිතන විදිහ, ඔබේ අත්දැකීම් comments section එකේ share කරන්න. අපි හැමෝටම තව තවත් දේවල් මේ ගැන ඉගෙන ගන්න පුළුවන්. critical thinking promote කරමු, ethical business practices follow කරන්න motivate වෙමු!